نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسن نجفی ¹
• سمانه فراهانی ²

¹ گروه آموزش علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

² گروه برنامه ریزی درسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم

چکیده

هدف پژوهش حاضر شناسایی موارد نابارور در تعلیمات دینی دوره دوم متوسطه بود. روش تحقیق پیمایش کیفی و مشارکت‌کنندگان آن 48 دانش‌آموز دوره دوم متوسطه شهر قم در رشته علوم انسانی بودند. داده‌ها از طریق مصاحبه جهت‌دار و قاعده‌مند جمع‌آوری شد. یافته‌ها نشان داد تعلیمات دینی دارای مطالبی تکراری (هدف آفرینش، معاد، نماز، روزه، بعثت و استعمار)، کلیشه‌ای (ضرورت معاد، تفاوت انسان و حیوان، حجاب و آزادی، خواستگاری دختر از پسر، حکومت اسلامی، جنگ عقیده، توبه اجتماعی، پاکی و صافی قلب نوجوان در عشق به خدا)، پیچیده و غیرقابل فهم (فشار قبر، قضا و قدر الهی، و غیبت امام زمان، شرک در جهان امروز، موسیقی حلال، سنت املاء و استدراج)، متعارض (چگونگی خلقت انسان)، بی‌تفاوت به جنسیت (ویژگی‌ها و نقش‌های جنسیتی، آمادگی‌ در ازدواج، زمینه‌سازی ظهور، عزت‌نفس، زمینه‌های گناه)، غیرکاربردی در زندگی فردی و اجتماعی (امیدزدایی در آخرت، معرفی جمهوری‌های لیبرال، سوسیالیستی و دموکراتیک، وضعیت اروپا در قرون‌وسطی، زمینه‌های پیدایش تمدن جدید)، کلی و جزئی غیرضرور (موانع رسیدن به هدف، وضعیت انسان در برزخ، رعایت حجاب در دیگر ادیان الهی، کم‌توجهی به اصل وجود امام، احکام ازدواج موقت، اثبات وجود خدا، رهایی از شرک، اختیار)، کم‌توجه به درگیری ذهنی (آخرت و حالات انسان در آن، رانده شدن شیطان از درگاه الهی، علل فرستادن پیامبران متعدد، صلح امام حسن(ع) با معاویه، فلسفه عمل به احکام الهی، چگونگی افول جدی تمدن اسلامی) است که همه مصادیقی از ناباروری هستند. تداوم این وضعیت می‌تواند منجر به کاهش علاقه، افت درونی‌سازی مفاهیم دینی و تضعیف روند شکل‌گیری و تعالی هویت دینی شود.

کلیدواژه‌ها

• دین
• تعلیمات دینی
• ناباروری محتوایی
• دوره دوم متوسطه
• دانش‌آموزان علوم انسانی

عنوان مقاله [English]

unproductive religious teachings in the second period of high school

نویسندگان [English]

• Hassan Najafi ¹
• Samaneh farahani ²

¹ Department of Educational Sciences, Farhangian University, Tehran, Iran.

² Department of Curriculum Planning, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Qom Branch

چکیده [English]

This study sought to identify infertile elements in religious education at the upper secondary level. Using a qualitative survey method, researchers interviewed 48 humanities-track students in Qom through purposive and systematic approaches. The findings revealed several shortcomings in religious education content. These included repetitive topics such as the purpose of creation, resurrection, and prayer; stereotypical themes like hijab and freedom or the necessity of resurrection; and complex, hard-to-understand concepts such as divine predestination and the occultation of the Imam. Students also encountered conflicting messages (e.g., about human creation), gender-insensitive material (e.g., roles and characteristics, marriage preparation), and content with limited practical relevance to daily life—such as despair over the afterlife, political ideologies, and European history. Additionally, the curriculum included both overly general and highly specific topics, like the barriers to achieving goals, hijab in other religions, temporary marriage rulings, and free will, which students found disconnected from their mental concerns. Other issues included lack of engagement with students’ actual cognitive and emotional interests—such as distant eschatological themes or historical events with little resonance for them. These elements collectively signify the infertility of the religious curriculum. If left unaddressed, this infertility can lead to reduced student interest, prevent the meaningful internalization of religious teachings, and ultimately undermine the development and strengthening of students’ religious identity.

کلیدواژه‌ها [English]

• Religion
• religious teachings
• content infertility
• upper secondary school
• humanities students