نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری رشته برنامه درسی

3 دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

چکیده

با عنایت به اهمیت برنامه درسی پنهان در مراکز آموزشی، این مقاله درصدد است، چگونگی اثرگذاری مؤلفه‌های برنامه درسی پنهان (معلم، دانش‌آموز، روش تدریس، مکان‌فیزیکی،قوانین‌ومقررات‌ مدرسه)را بر تربیت دینی دانش‌آموزان دختر متوسطه شهرستان تالش در سال تحصیلی 92-1391 مورد بحث و بررسی قرار دهد. این پژوهش با رویکرد کیفی و با تلفیقی از روش‌های مصاحبه‌پژوهی و تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. بنابراین تحقیق براساس هدف، توصیفی و از نوع کیفی-کاربردی می‌باشد. چهار مدرسه و سی دانش‌آموز به صورت نمونه‌گیری هدفمند با معیار زنجیره‌ای شاخص انتخاب شدند وابزار مصاحبه ( از نوع نیمه ساختاریافته)و همچنین روش مطالعه کتابخانه‌ای مورد استفاده قرار گرفت. تجزیه و تحلیل یافته‌هابر مبنای تحلیل محتوای کیفی انجام شده، و کدگذاری یافته‌ها در سه مرحله؛ کدگذاری باز، گزینشی و محوری صورت گرفته است. اعتبار و اعتمادپذیری یافته‌ها از طریق شیوه‌های کنترل اعضا، بازنگری ناظران و مصاحبه‌ها توسط پژوهشگر تأمین شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از؛ اثرگذاری مؤلفه‌های برنامه درسی پنهان موردِ بررسی بر تربیت دینی دانش‌آموزان در سطوح سه گانه (شناختی، عاطفی و رفتاری) در دو وجه مثبت و منفی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effects of the hidden curriculum factors on High school female students religious education

نویسندگان [English]

  • jamileh allamolhoda 1
  • mahboobe rezaie dighe saraie 2
  • babak yari 3

3 Shahid rajaee university

چکیده [English]

With regard to the importance of hidden curriculum in educational centers, this paper aims to investigate how hidden curriculum factors (teacher, student, teaching method, physical place, school regulation) effect on religious training of girl students of Talesh in 1391-1392. This research is qualitative and has been done by use of interview and qualitative content analysis. So the research is descriptive with regard of the goal and is also of the applied type. 30 students from 4 schools has been chosen with the judgmental method with index chain criteria and the tool was a semi-structured interview and library study has also taken into account. Data analysis has been done based on qualitative content analysis and results were encoded in 3 steps, including open, selective and centric encoded. Validity and the reliability has been approved by member control methods and supervisor reviewing and interviewing done by researcher. Results show that hidden curriculum factors effect on cognitive, emotional and behavioral levels of religious education of students both positive and negative

کلیدواژه‌ها [English]

  • Curriculum
  • hidden curriculum
  • hidden curriculum factors
  • religiouseducation
  • qualitative
اکرمی، رضا (1373). «الگوی برنامه درسی بینش اسلامی مقطع متوسطه»، رساله دکتری تخصصی، دانشگاه تربیت‌معلم تهران.
امینی محمد، مهدی زاده مریم، ماشاالهی نژاد زهرا، علیزاده مریم (1390). بررسی رابطه بین مؤلفه‌های برنامه درسی پنهان و روحیه علمی دانشجویان. فصل‌نامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، شماره 62.
ایزدی، صمد؛ شارع پور، محمود و قربانی قهرمانی، راضیه (1388). بررسی نقش برنامه درسی پنهان در ایجاد نگرش به اقتدار، تقویت هویت ملی و جهانی‌شدن (مورد مطالعه: دانش‌آموزان مدارس متوسطه). مطالعات ملی، سال 10، شماره 3، صص 109-136.
باقری، خسرو و خسروی، زهره (1387). راهنمای درونی کردن ارزش‌های اخلاقی ازطریق برنامه درسی. فصل‌نامه مطالعات برنامه درسی، شماره 8.
بزرگ، حمیده (1390). شناسایی برنامه درسی پنهان متأثر از محیط فیزیکی دانشگاه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
بهرامی، اشرف (1380). بررسی راهکارهای ایجاد گرایش به نماز در بین دانش‌آموزان مدارس راهنمایی شهرستان‌های خرم‌آباد و درود. طرح پژوهشی سازمان آموزش‌وپرورش استان لرستان.
بیان‌فر، فاطمه؛ ملکی، حسن؛ سیف، علی‌اکبر؛ دلاور، علی (1389). تبیین اثر برنامه درسی پنهان بر بازده‌های عاطفی یادگیری دانش‌آموزان دوره راهنمایی به‌منظور ارائه مدل. فصل‌نامه مطالعات برنامه درسی، سال پنجم، شماره 17.
بیگدلی، معرفت الله (1381). بررسی علل کمرنگ شدن مسائل دینی و اخلاقی در بین دانش‌آموزان متوسطه نظری و نقش مربیان پرورشی در تقویت ارزش‌های دینی و اخلاقی دانش‌آموزان در استان اردبیل. طرح پژوهشی با استفاده از اعتبارات شورای تحقیقات آموزش‌وپرورش استان اردبیل.
بی‌نا (1387). «میزگرد تخصصی بازشناسی مفهوم و کاربرد برنامه درسی پنهان»، مطالعات برنامه درسی، سال 2، شماره 8، صص 156-171.
تقوائی یزدلی، حمید؛ رحیمی، زهرا و یزدخواستی، علی (1392). بررسی برنامه‌های درسی پنهان دانشگاه علوم پزشکی کاشان از دیدگاه دانشجویان. مجله توسعه آموزش در علوم پزشکی. دوره 6، شماره 12، ص 14-23.
تقوی نسب، سیده نجمه؛ میرشاه جعفری، سید ابراهیم؛ نجفی، محمد (1388). ضرورت نوآوری در روش‌های تربیت دینی از مبانی علمی، دینی و فلسفی. فصل‌نامه علمی پژوهشی تربیت اسلامی، سال 4، شماره 9.
خالق خواه علی (1389). رویکرد تربیت دینی با توجه به دو مؤلفه عقل محوری و ایمان محوری، مطالعات تربیتی و روانشناسی، شماره 2.
داوودی، محمد (1385). نقش معلم در تربیت دینی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
درخشان و همکاران (1392). بررسی دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مشهد در مورد معیارهای یک استاد خوب. فصلنامه اخلاق پزشکی، دوره 7، شماره 25، ص 97-122.
ساده ئی، علی (1376). مقایسه روش‌های تدریس فعال و سنتی در تدریس دینی دوره متوسطه، طرح پژوهشی پژوهشکده تعلیم و تربیت.
سبحانی نژاد، مهدی؛ حسینی یزدی، عطیه سادات (1393). بررسی روابط همبستگی و سهم تبیینی مؤلفه‌های برنامه درسی پنهان با ابعاد نگرش جامع پژوهشگری دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه‌های دولتی شهر تهران. فصل‌نامه پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، سال یازدهم، دوره دوم، شماره 14. صفحات 134-116.
سعیدی رضوانی، محمود (1380). تبیین برنامه درسی پنهان در درس بینش اسلامی دوره متوسطه و ارائه راهبردها برای استفاده از این برنامه در آموزش اثربخش دینی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه تربیت‌معلم، رساله دکتری.
شریعت مداری، علی (1374). «مبانی آموزشی متوسطه در ایران». فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش‌های تربیتی، تهران: مؤسسه تحقیقات تربیتی دانشگاه تربیت‌معلم، دوره جدید، ج سوم. شماره 3 و 4: صص 16 ـ 9.
شکوهی، غلامحسین (1363). تعلیم و تربیت و مراحل آن. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
صمدی، پروین (1380). طراحی الگوی مطلوب برنامه درسی دینی برای دوره متوسطه تحصیلی و میزان توافق برنامه درسی رسمی با آن، پایان‌نامه دکتری برنامه‌ریزی درسی دانشگاه تربیت مدرس.
 ضیایی، زهرا؛ ضیایی، خدیجه (1390). تأثیر روابط سالم والدین بر تربیت دینی فرزندان. نشریه جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی «طهورا». سال چهارم، شماره 10.
علیخانی، محمدحسین؛ مهر محمدی، محمود (1384). بررسی پیامدهای قصد نشده «برنامه درسی پنهان» ناشی از جو اجتماعی مدارس دوره متوسطه شهر اصفهان و ارائه راهکارهایی برای کاهش پیامدهای منفی آن. ماه‌نامه علمی ـ پژوهشی دانشور رفتار، دانشگاه شاهد، سال 12، شماره 12.
فتحی واجارگاه، کورش و واحدچوکده، سکینه (1385). شناسایی آسیب‌های تربیت شهروندی در برنامه درسی پنهان: نظام آموزش متوسطه نظری از دیدگاه معلمان زن شهر تهران و ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت آن. فصل‌نامه علمی و پژوهشی نوآوری‌های آموزشی: ویژه‌نامه نوآوری در تربیت شهروندی، شماره 17، سال پنجم.
فلاح، وحید؛ ابوالقاسم نریمانی، نیاز آذری، کیومرث؛ مؤتمنی، همایون؛ مهدوی، هیلدا (1391). بررسی نقش مؤلفه‌های برنامه درسی پنهان بر یادگیری دانش‌آموزان در مدارس متوسطه. فصل‌نامه مدیریت، سال نهم، ویژه‌نامه، ص 45-51.
کشاورز، سوسن (1387). شاخص‌ها و آسیب‌های تربیت دینی. فصل‌نامه تربیت اسلامی، سال سوم، شماره 6.
گوردون، رابرت (1375/1994). برنامه درسی پنهان. ترجمه محمد داوودی، فصل‌نامه حوزه و دانشگاه.
ماه روزاده، طیبه (1380). تربیت دینی چرا و چگونه؟ پیوند شماره 263، 262، 261.
ملکی، حسن (1389). برنامه‌ریزی درسی (راهنمای عمل)، ویراست دوم، مؤسسه انتشارات پیام اندیشه، مشهد.
مهر محمدی، محمود (1381). برنامه درسی: نظرگاه‌ها، رویکردها و چشم‌اندازها. تهران: انتشارات آستان قدس رضوی.
مهرام، بهروز؛ ساکتی، پرویز؛ مسعودی، اکبر و مهر محمدی، محمود (1385) نقش مؤلفه‌های برنامه درسی پنهان در هویت علمی دانشجویان، فصل‌نامه مطالعات برنامه درسی، سال اول، شماره اول، شماره 3.
مهدوی، سید محمدصادق؛ پیلتن، فخرالسادات (1388). بررسی جامعه‌شناختی نقش مدارس در شکل‌گیری هویت ملی دانش‌آموزان (مطالعه موردی دانش‌آموزان سال سوم و پیش‌دانشگاهی شهر شیراز). فصل‌نامه مطالعات ملی، شماره 40، صص 89-116.
نوروزی، رضاعلی، بدیعیان، راضیه (1388). الگوی روابط انسانی در تربیت با تأکید بر سیره امام حسین (ع). فصل‌نامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، شماره 33.
Barani, Ghasem. Azma,Fereydoon. Seyyedrezai,Seyyed haanss(2011) Quality Indicators Of Hidden Curriculum In Centers Of Higher Education. Science direct.
Bergenhengouwen, G. (2009); Hidden Curriculum in The University; Available at: http://www.sociologyindex.com.
Craig D, Jerald(2006) School Culture: The Hidden Curriculum. Issue Brief. Center For Comprehensive School Reform And Improvement.
Dekle, Dawn (2004); “The Curriculum the Met curriculum: Guarding the Colden Apples of University Culture”; PHIKAPP PHI forum, Vol. 84, No. 4.
Kentli, D. F. (2009). "Comparison of hidden curriculum theories". European Journal of Educational Studies. ISSN1946-6331, 83-87.
Lempp, H. & Seale, C. (2004). The hidden curriculum in undergraduate medical education: qualitative study of medical students' perception of teaching. British M edical Journal, 329, 770-7737.
Langhout Reginal &Mitchell Ceclya (2008). Engaging contexts: drawing the link between student and teacher experiences of the hidden curriculum. Jornal of community & applied social psychology J. community apple. Soce.psychol,18:593-614.
Margolis, E. (2000); “Class Pictures: Representation of Race, Gender and Ability in A Century of School Photography”; Educational Policy Analysis Archives, Vol. 8, No. 31.
Margolis, E. [Editor] (2001); The Hidden Curriculum in Higher Education; New York: Rout ledge.
Marlow Stacey, Minehira Norman (2008). Principals as curriculum leaders: New perspectives for the 21 st century. fromhttp://www.pre.org.2008/1/03
Noltemeyer, Amity L.; Mcloughlin (2010). Caven S.Changes in Exclusionary Discipline Rates and Disciplinary Disproportionality over Time(EJ890566), International Journal of Special Education, v25 n1 p59-70 2010.
Redish, E.F. (2009); The Hidden Curriculum: What do We Really Want our Students to Learn?; Available at: http://www.sociologyindex.com.
Sari, Mediha & Doganay, Ahmet (2009).»Hidden Curriculum on Gaining the Value of Respect for Human Dignity:A Qualitative Study in Two Elementary Schools in Adana. «EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE. 9 )2(, p 925-940.
Shaw, B. F. (2006). "Comparison of hidden curriculum theories". European Journal of Educational Studies. ISSN1946-6331, 83-87.
Skelton, A. (2005); Studying Hidden Curriculum: Developing a Perspective in The Postmodern Insights; Curriculum Studies.
Stephen Son, A.M. (2009); How Children Experienced, Influenced and Enacted the Boundaries of Curriculum in an Early Children Education; Available at: http://reseurchive.vum.ac.riz
Wilson, Leslie and Larry Cuban (2003). Different Types of Curriculum.In www.UWSP.edu/education/lwilso/curricu/curtype.htm-20k.